vuoi
o PayPal
tutte le volte che vuoi
Le lettere (litterae) le quali (quaecumque) erano nella scorta (erant in eo comitatu) ai
pretori con i sigilli intatti (integris signis) sono consegnate (traduntur)
ipsi comprensi ad me cum iam dilucesceret, (2) deducuntur.
gli stessi (ipsi) vengono arrestati (comprensi) +(2) vengono condotti (deducuntur) da
me (ad me), all'alba (cum iam dilusceret, cum e congiuntivo)
(1) Atque horum omnium scelerum [3] improbissimum
machinatorem, [1]Cimbrum Gabinium, [2]statim ad me (4)
nihildum suspicantem (1) vocavi; deinde item accersitus est L.
Statilius et post eum Cethegus;
E chiamo (vocavi) immediatamente da me (statim ad me) il malvagio (improbissimum)
ideatore (machinatorem) di tutti questi crimini (omnium horum scelerum), Cimbro
Gabinio (4) niente sospettava. In seguito (deinde) ugualmente (item) convoco
(accersitus est) anche Statilio e, dopo di lui, Cetego.
tardissime autem Lentulus venit,
per ultimo (tardissime) Poi (autem) viene Lentulo
[1]credo quod in litteris dandis praeter consuetudinem proxima
nocte [4]vigilarat.
forse perché per scrivere la lettera (in litteris dandis, gerundivo indica necessità)
diversamente dalle abitudini (praeter consuetudinem) la notte prima (proxima nocte)
era rimasto sveglio (vigilarat)
7) Cum summis et clarissimis huius civitatis viris, qui audita re
frequentes ad me mane convenerant, [1]litteras a me prius
aperiri quam [3]ad senatum [2]deferri placeret, [1]ne, si nihil
esset inventum, temere [4]a me [3] tantus tumultus iniectus
negavi me esse facturum
[5]civitati [2]videretur, [1] , ut,
de periculo publico non ad consilium publicum rem integram,
deferrem .
Con autorevoli (summis) e famosissimi (clarissimis) uomini di questa città, i quali
venuti a conoscenza dell'accaduto (audita re, ablativo assoluto) numerosi (frequentes)
da me (a casa mia) al mattino (mane), erano accorsi (convenerant)
le lettere da me fossero aperte (aperiri) prima (prius) che (quam) venissero sottoposte
al senato (DEFERRI PLACERET, che piacesse essere detto al senato)
affinchè (ne) se niente fosse trovato con timore (esset inventum, temere) (2) per
evitare (videretur) un cosi grande tumulto provocato (iniectus) da me alla città
ho rifiutato che io lo facessi (negavi me esse facturum), affinchè, la cosa pubblica al
consiglio popolare sul pericolo pubblico, non riferissi (deferrem).
[1]Etenim, Quirites, si ea, quae erant ad me delata, reperta non
essent, [1]tamen ego non arbitrabar (3) in tantis rei publicae
periculis esse mihi nimiam diligentiam [2]pertimescendam .
E infatti (Etenim) Quiriti, se quelle cose che erano da me riferite (erant delata) non
fossero state trovate (reperta non essent),
tuttavia (tamen) io non ritenevo (non arbitrabar) che temessi fortemente
(pertimescendam) nei grandi pericoli della repubblica (in tantis rei publicae periculis)
di avere un’eccessiva diligenza (esse mihi nimiam diligentiam)
[4]Senatum frequentem [2]celeriter, [3]ut vidistis, [1]coegi.
Ho convocato velocemente come avete visto (coegi celeriter ut vidistis) il senato
affollato (frequentem).
8) Atque [1]interea statim admonitu Allobrogum C. Sulpicium
praetorem, fortem virum, misi, qui [3]ex aedibus Cethegi, [4]si
quid telorum esset, [2]efferret; [1]ex quibus ille maximum
sicarum numerum et gladiorum extulit.
Intanto subito avvisato (admonitu) il delegato dagli Allobrogi (allobrogum), il pretore
Sulplicio, uomo forte, inviai (misi) affinché requisisse (efferret, relativa con valore
finale) dalla casa di Cetego (ex aedibus, moto da luogo) se armi (telorum) ve ne
fossero (quid esset); da questa (ex quibis), egli, un grandissimo numero di pugnali
(sicarum) e di spade portò fuori (extulit).
[1]Introduxi Volturcium sine Gallis; fidem publicam iussu senatus
dedi; [1]hortatus sum ut (3) ea quae sciret sine timore
[2]indicaret. [1]Tum ille dixit, cum [3]vix se ex magno timore
[2]recreasset, (4)a P. Lentulo se habere ad Catilinam mandata et
litteras,
Feci entrare (introduxi) Volturcio senza gli ambasciatori Galli (doveva accompagnare i
galli da Catilina, era un catilinario), l'immunità (fides publica) su ordine del senato gli
garantì (issu dedi); lo esortai (hortatus sum) a dire (indicaret) quelle cose (ea quae)
che sapesse (scire) senza paura
Allora (Tum) egli disse (ille dixit) essendosi ripreso (cum recreasset:
CUM+CONGIUNTIVO= GERUNDIO) a stento (vix) da una grande paura (ex magno
timore) (prop oggettiva) da Lentulo aveva ricevuto (se habere) per Catilina (ut
esplicativo che spiega il contenuto delle lettere) degli incarichi e delle lettere
[1]ut [4]servorum[3] praesidio [2]uteretur, ut [5]ad urbem quam
primum cum exercitu accederet;
Affinchè si servisse (uteretur) dell'aiuto (praesio) degli schiavi, che alla città quanto
prima con l’esercito si avvicinasse (accederet)
[1]id autem eo consilio, ut, cum [3] urbem ex omnibus partibus,
quemadmodum discriptum distributumque erat, [2]incendissent
[4]caedemque infinitam civium fecissent, (1) praesto esset ille,
qui et [2]fugientis [1]exciperet et se [3]cum his urbanis ducibus
coniungeret.
e ciò (id) con lo scopo (consilio) che, avendo incendiato (cum incendissent=
GERUNDIO) la città da tutte le parti (ex omnibus partis) come era diviso e distribuito
((quemadmodum erat descriptum distributmque) e una grandissima strage (infinitam
caedem) di cittadini avendo compiuto (fecissent)
(CATILINA) stando sul posto, avrebbe fermato (esset exciperet) i fuggiaschi e con i suoi
capi urbani (A ROMA) si unisse (coniungeret)
9) [2]Introducti [1]autem [3]Galli [5]ius iurandum [7]sibi et litteras
ab Lentulo, Cethego, Statilio ad suam gentem [6]data esse
[4]dixerunt,
Inoltre (autem) fatti entrare (introduxi) i Galli, dissero (dixerunt) che sotto giuramento
(ius iurandum) erano state date (datas esse) loro (sibi) delle lettere da Lentulo, da
Cetego e da Statilio per la loro gente (ad suam gentem) (Allobrogi)
atque ita [2]sibi [1]ab his et a L. Cassio esse [3]praescriptum,
ut[6] equitatum [5]in Italiam quam primum [4]mitterent;
e così da questi (ab his) e da Cassio, era stato loro (sibi) ordinato (praescriptum) di
mandare (mitterent) in Italia quanto prima la cavalleria (equitatum);
[3]pedestres [2]sibi copias [1]non defuturas.
non sarebbero mancate (non defuturas) loro (sibi) truppe (copias) a piedi (pedestis).
[2]Lentulum [1]autem [4]sibi [3]confirmasse [5]ex fatis Sibyllinis
haruspicumque responsis
Inoltre (autem) Lentulo aveva garantito (confirmasse) loro (ai galli), secondo gli oracoli
sibillini e i responsi degli aruspici,
[2]se esse tertium [1]illum [3]Cornelium, ad quem [6]regnum
huius urbis atque imperium [5]pervenire [4]esset necesse;
[4]Cinnam [1]ante se [5]et Sullam [3]fuisse.
egli era quel terzo Cornelio al quale (ad quem) era inevitabile (esset necesse) che
giungesse (pervenire) il governo e il regno di questa città; prima di lui (ante se) erano
stati Cinna e Silla.
[1]Eundemque dixisse [3]fatalem [2]hunc annum esse [4]ad
interitum huius urbis atque imperii,
Il medesimo (eundemque, Lentulo) aveva detto (dixisse) che questo anno (hunc
annum, 63) fosse fatale (fatalem, stabilito dal destino) per la rovina (interium) di
questa città e di questo impero,
[1] qui esset annus decimus [2]post virginum absolutionem,
[4]post [6]Capitoli autem [5]incensionem [3]vicesimus.
che questo fosse l'anno decimo (annus decimus) dopo l'assoluzione delle vergini
vestali e il ventesimo (vicesimus) dopo l'incendio del Campidoglio.
10) [3]Hanc [1]autem [5Cethego cum ceteris [4]controversiam
[2]fuisse dixerunt,
[1]quod Lentulo et aliis [5]Saturnalibus [3]caedem fieri [4]atque
urbem incendi [2]placeret, [6]Cethego [8]nimium [8]id longum
[7]videretur.
D'altra parte (autem) dissero che vi era stata (fuisse) questa (hanc) divergenza
(controversiam) tra Cetego e gli altri (ceteris),
poiché (quod) a Lentulo e agli altri (aliis) sembrava opportuno (placeret) che la strage
avvenisse (caedem fieri) e la città fosse incendiata (urbem incendi) nei Saturnali, a
Cetego questo (id, questa data) sembrava (videretur) troppo (nimium) lontano
(longus).
[1]Ac ne longum sit, Quirites, [4]tabellas [3]proferri [2]iussimus,
quae [6]a quoque [5]dicebantur datae. Primo ostendimus
Cethego; signum cognovit.
Per non dilungarmi troppo (ac ne longum sit), o Quiriti, noi ordinammo (iussimus) che
venissero prodotte (proferri) le tavolette (tabellas) che si dicevano (dicebantur) scritte
(datae) da ciascuno (a quoque). Per primo (primo) mostriamo (ostendimus) a Cetego il
sigillo (signum), lo riconobbe (cognovit)
[1]Nos linum incidimus, legimus. Erat scriptum ipsius manu
[4]Allobrogum [3]senatui et populo sese, [5]quae [7]eorum
legatis [6]confirmasset, [2]facturum esse;
Noi ritagliamo (incidimus) il filo di lino (linum) e leggiamo (legimus). Era stato scritto
(erat scriptum) con la sua stessa grafia (ipsius manu) che egli avrebbe fatto (esse
facturum) al senato e al popolo degli Allobrogi, ciò che aveva garantito (confirmasset)
ai loro legati
orare ut item illi facerent, quae sibi eorum legati recepissent .
e pregava (orare) che ugualmente (item) essi facessero (illi facerent) ciò che i loro
ambasciatori si erano impegnati a fare (recepissent).
Tum Cethegus, qui paulo ante aliquid tamen de gladiis ac sicis,
quae [3]apud ipsum [2]erant deprehensa, respondisset
[4]dixissetque se [5]semper [7]bonorum ferramentorum
[6]studiosum [5]fuisse,
recitatis litteris debilitatus atque abiectus conscientia repente
conticuit.
Allora (tum) Cetego, il quale (qui, relativa), poco prima (paulo ante) qualcosa (aliquid)
circa (tamen) le spade e i pugnali (sicis) presso di lui (apud ipsum) che erano stati
scoperti (erant deprensae) aveva risposto (respondisset) e aveva detto (dixisset) che
egli era stato (fuisse) sempre appassionato (semper studiosum) di belle armi (validi
strumenti in ferro)
letta (recitatis) la lettera indebolito (debilitatos) e abbattuto (abiectus) dall'evidenza
(conscientia) all'improvviso (repente) tacque (conticuit).
Introductus est Statilius; cognovit et signum et manum suam.
Recitatae sunt tabellae in eandem fere sententiam; confessus
est.
Fatto entrare (introductus) Statilio, riconobbe (cognovit) sia il suo sigillo (et signum) sia
la sua grafia (et manum suam). Furono lette (recitate sunt) le tavolette quasi (fere)
dello stesso (eandem) contenuto (sententiam), confessò (confessus est).
Tum ostendi tabellas Lentulo et quaesivi cognosceretne signum.
Adnuit.
Allora (tum) mostrai (ostendi) le tavolette a Lentulo e gli chiesi (quaesivi) se
riconoscesse (cognosceretne) il sigillo. Annuisce (Adnuit).
[1]'Est vero', inquam, [3]'notum [2]quidem [4]signum, imago avi
tui, clarissimi viri, qui amavit unice patriam et cives suos;
[1]quae quidem te a [5]tanto sc