Traduzione dal Latino all'Italiano di Bucoliche (Eclogae), Virgilio

Meliboeus Tityre, tu patulae recubans sub tegmine fagi silvestrem tenui Musam meditaris avena; nos patriae finis et dulcia linquimus arva. nos patriam fugimus; tu, Tityre, lentus in umbra formosam resonare doces Amaryllida silvas. Tityrus O Meliboee, deus nobis haec otia fecit. namque erit ille mihi semper deus, illius aram saepe tener nostris ab ovilibus imbuet agnus. ille meas errare boves, ut cernis, et ipsum ludere quae vellem calamo permisit agresti. Meliboeus Non equidem invideo, miror magis; undique totis usque adeo turbatur agris. en ipse capellas protenus aeger ago; hanc etiam vix, Tityre, duco. hic inter densas corylos modo namque gemellos, spem gregis, a, silice in nuda conixa reliquit. saepe malum hoc nobis, si mens non laeva fuisset, de caelo tactas memini praedicere quercus. sed tamen iste deus qui sit da, Tityre,nobis. Tityrus Urbem quam dicunt Romam, Meliboee, putavi stultus ego huic nostrae similem, cui saepe solemus pastores ovium teneros depellere fetus. sic canibus catulos similes, sic matribus haedos noram, sic parvis componere magna solebam. verum haec tantum alias inter caput extulit urbes quantum lenta solent inter viburna cupressi. Meliboeus Et quae tanta fuit Romam tibi causa videndi? Tityrus Libertas, quae sera tamen respexit inertem, candidior postquam tondenti barba cadebat, respexit tamen et longo post tempore venit, postquam nos Amaryllis habet, Galatea reliquit. namque - fatebor enim - dum me Galatea tenebat, nec spes libertatis erat nec cura peculi. quamvis multa meis exiret victima saeptis pinguis et ingratae premeretur caseus urbi, non umquam gravis aere domum mihi dextra redibat. Meliboeus Mirabar quid maesta deos, Amarylli, vocares, cui pendere sua patereris in arbore poma. Tityrus hinc aberat. ipsae te, Tityre, pinus, ipsi te fontes, ipsa haec arbusta vocabant. Tityrus Quid facerem? neque servitio me exire licebat nec tam praesentis alibi cognoscere divos. hic illum vidi iuvenem, Meliboee, quot annis bis senos cui nostra dies altaria fumant, hic mihi responsum primus dedit ille petenti: 'pascite ut ante boves, pueri, submittite tauros.' Meliboeus Fortunate senex, ergo tua rura manebunt et tibi magna satis, quamvis lapis omnia nudus limosoque palus obducat pascua iunco. non insueta gravis temptabunt pabula fetas nec mala vicini pecoris contagia laedent. fortunate senex, hic inter flumina nota et fontis sacros frigus captabis opacum; hinc tibi, quae semper, vicino ab limite saepes Hyblaeis apibus florem depasta salicti saepe levi somnum suadebit inire susurro; hinc alta sub rupe canet frondator ad auras, nec tamen interea raucae, tua cura, palumbes nec gemere aeria cessabit turtur ab ulmo. Tityrus Ante leves ergo pascentur in aethere cervi et freta destituent nudos in litore pisces, ante pererratis amborum finibus exsul aut Ararim Parthus bibet aut Germania Tigrim, quam nostro illius labatur pectore vultus. Meliboeus At nos hinc alii sitientis ibimus Afros, pars Scythiam et rapidum cretae veniemus Oaxen et penitus toto divisos orbe Britannos. en umquam patrios longo post tempore finis pauperis et tuguri congestum caespite culmen, post aliquot, mea regna, videns mirabor aristas? impius haec tam culta novalia miles habebit, barbarus has segetes. en quo discordia civis produxit miseros; his nos consevimus agros! insere nunc, Meliboee, piros, pone ordine vites. ite meae, felix quondam pecus, ite capellae. non ego vos posthac viridi proiectus in antro dumosa pendere procul de rupe videbo; carmina nulla canam; non me pascente, capellae, florentem cytisum et salices carpetis amaras. Tityrus Hic tamen hanc mecum poteras requiescere noctem fronde super viridi. sunt nobis mitia poma, castaneae molles et pressi copia lactis, et iam summa procul villarum culmina fumant maioresque cadunt altis de montibus umbrae.

M: Tityre, tu patulae recubans sub tegmine fagi silvestrem tenui musam meditaris avena nos patriae fines et dulcia linquimus arva; nos patriam fugimus: tu, Tityre, lentus in umbra formosam resonare doces Amaryllida silvas. T: O Meliboee, deus, nobis haec otia fecit. Namque erit ille mihi semper deus; illius aram saepe tener nostris ab ovilibus imbuet agnus. Ille meas errare boves, ut cernis, et ipsum ludere quae vellem calamo permisit agresti. M: Non equidem invideo, miror magis: undique totis usque adeo turbatur agris. En ipse capellas protinus aeger ago; hanc etiam vix, Tityre, duco. Hic inter densas corylos modo namque gemellos, spem gregis, ah, silice in nuda conixa reliquit. Saepe malum hoc nobis, si mens non laeva fuisset, de caelo tactas memini praedicere quercus. Sed tamen iste deus qui sit da, Tityre, nobis. T: Urbem quam dicunt Romam, Meliboee, putavi stultus ego huic nostrae similem, quo saepe solemus pastores ovium teneros depellere fetus. Sic canibus catulos similes, sic matribus haedos moram; sic parvis componere magna solebam. Verum haec tantum alias inter caput extulit urbes, quantum lenta solent inter viburna cupressi. M: Et quae tanta fuit Romam tibi causa videndi? T: Libertas, quae sera tamen respexit inertem candidior postquam tondenti barba cadebat; respexit tamen et longo post tempore venit, postquam nos Amaryllis habet, Galatea reliquit. Namque, fatebor enim, dum me Galatea tenebat, nec spes libertatis erat, nec cura peculi. Quamvis multa meis exiret victima saeptis, pinguis et ingratae premeretur caseus urbi, non umquam gravis aere domum mihi dextra redibat. M: Mirabar quid maesta deos, Amarylli, vocares; cui pendere sua patereris in arbore poma: Tityrus hinc aberat. Ipsae te, Tityre, pinus, ipsi te fontes, ipsa haec arbusta vocabant. T: Quid facerem? Neque servitio me exire licebat, nec tam praesentes alibi cognoscere divos. Hic illum vidi iuvenem, Meliboee, quotannis bis senos cui nostra dies altaria fumant. Hic mihi responsum primus dedit ille petenti: "Pascite, ut ante, boves, pueri, submittite tauros". M: Fortunate senex, ergo tua rura manebunt; et tibi magna satis, quamvis lapis omnia nudus limosoque palus obducat pascua iunco. Non insueta graves temptabunt pabula fetas, nec mala vicini pecoris contagia laedent. Fortunate senex, hic inter flumina nota et fontes sacros frigus captabis opacum. Hinc tibi quae semper, vicino ab limite saepes Hyblaeis apibus florem depasta salicti, saepe levi somnum suadebit inire susurro; hinc alta sub rupe canet frondator ad auras; nec tamen interea raucae, tua cura, palumbes, nec gemere aeria cessabit turtur ab ulmo. T: Ante leves ergo pascentur in aethere cervi, et freta destituent nudos in litore pisces; ante, pererratis amborum finibus, exul aut Ararim Parthus bibet, aut Germania Tigrim, quam nostro illius labatur pectore vultus. M: At nos hin alii sitientes ibimus Afros, pars Scythiam et rapidum cretae veniemus Oaxen, et penitus toto divisos orbe Britannos. En umquam patrios longo post tempore fines, pauperis et tuguri congestum caespite culmen, post aliquot, mea regna, videns mirabor aristas? Impius haec tam culta novalia miles habebit, barbarus has segetes? En quo discordia cives produxit miseros: his nos consevimus agros! Insere nunc, Meliboee, piros, pone ordine vites. Ite, meae, felix quondam pecus, ite, capellae: non ego vos posthac viridi proiectus in antro dumosa pendere procul de rupe videbo; carmina nulla canam; non me pascente, capellae, florentem cytisum et salices carpetis amaras. T: Hic tamen hanc mecum poteras requiescere noctem fronde super viridi: sunt nobis mitia poma, castaneae molles, et pressi copia lactis, et iam summa procul villarum culmina fumant, maioresque cadunt altis de montibus umbrae.

Quae nemora aut qui uos saltus habuere, puellae Naides, indigno cum Gallus amore peribat? Nam neque Parnasi uobis iuga, nam neque Pindi ulla moram fecere, neque Aonie Aganippe. Illum etiam lauri, etiam fleuere myricae; pinifer illum etiam sola sub rupe iacentem Maenalus et gelidi fleuerunt saxa Lycaei. Stant et oues circum (nostri nec paenitet illas, nec te paeniteat pecoris, diuine poeta: et formosus ouis ad flumina pauit Adonis); uenit et upilio; tardi uenere subulci; uuidus hiberna uenit de glande Menalcas. Omnes "Vnde amor iste" rogant "tibi?" Venit Apollo: "Galle, quid insanis?" inquit; "tua cura Lycoris perque niues alium perque horrida castra secuta est." Venit et agresti capitis Siluanus honore, florentis ferulas et grandia lilia quassans. Pan deus Arcadiae uenit, quem uidimus ipsi sanguineis ebuli bacis minioque rubentem: "Ecquis erit modus?" inquit "Amor non talia curat, nec lacrimis crudelis Amor nec gramina riuis nec cytiso saturantur apes nec fronde capellae." Tristis at ille: "Tamen cantabitis, Arcades, inquit, montibus haec uestris, soli cantare periti Arcades. O mihi tum quam molliter ossa quiescant, uestra meos olim si fistula dicat amores! Atque utinam ex uobis unus uestrisque fuissem aut custos gregis aut maturae uinitor uuae! Certe siue mihi Phyllis siue esset Amyntas, seu quicumque furor (quid tum, si fuscus Amyntas? et nigrae uiolae sunt et uaccinia nigra), mecum inter salices lenta sub uite iaceret: serta mihi Phyllis legeret, cantaret Amyntas. "Hic gelidi fontes, hic mollia prata, Lycori; hic nemus; hic ipso tecum consumerer aeuo. Nunc insanus amor duri me Martis in armis tela inter media atque aduersos detinet hostis. Tu procul a patria (nec sit mihi credere tantum) Alpinas, a, dura, niues et frigora Rheni me sine sola uides. A, te ne frigora laedant! a, tibi ne teneras glacies secet aspera plantas! Ibo et Chalcidico quae sunt mihi condita uersu carmina pastoris Siculi modulabor auena. Certum est in siluis inter spelaea ferarum malle pati tenerisque meos incidere Amores arboribus: crescent illae, crescetis, Amores. Interea mixtis lustrabo Maenala Nymphis, aut acris uenabor apros; non me ulla uetabunt frigora Parthenios canibus circumdare saltus. Iam mihi per rupes uideor lucosque sonantis ire; libet Partho torquere Cydonia cornu spicula; tamquam haec sit nostri medicina furoris, aut deus ille malis hominum mitescere discat! Iam neque Hamadryades rursus nec carmina nobis ipsa placent; ipsae rursus concedite, siluae. Non illum nostri possunt mutare labores, nec si frigoribus mediis Hebrumque bibamus, Sithoniasque niues hiemis subeamus aquosae, nec si, cum moriens alta liber aret in ulmo, Aethiopum uersemus ouis sub sidere Cancri. Omnia uincit Amor: et nos cedamus Amori."

Formosum pastor Corydon ardebat Alexin, delicias domini, nec quid speraret habebat. tantum inter densas, umbrosa cacumina, fagos adsidue veniebat. ibi haec incondita solus montibus et silvis studio iactabat inani; 'O crudelis Alexi, nihil mea carmina curas? nil nostri miserere? mori me denique cogis? nunc etiam pecudes umbras et frigora captant, nunc virides etiam occultant spineta lacertos, Thestylis et rapido fessis messoribus aestu alia serpyllumque herbas contundit olentis. at mecum raucis, tua dum vestigia lustro, sole sub ardenti resonant arbusta cicadis. nonne fuit satius tristis Amaryllidos iras atque superba pati fastidia? nonne Menalcan, quamvis ille niger, quamvis tu candidus esses? o formose puer, nimium ne crede colori; alba ligustra cadunt, vaccinia nigra leguntur. Despectus tibi sum nec qui sim quaeris, Alexi, quam dives pecoris, nivei quam lactis abundans. mille meae Siculis errant in montibus agnae; lac mihi non aestate novum, non frigore defit. canto quae solitus, si quando armenta vocabat, Amphion Dircaeus in Actaeo Aracyntho. nec sum adeo informis; nuper me in litore vidi, cum placidum ventis staret mare. non ego Daphnin iudice te metuam, si numquam fallit imago. O tantum libeat mecum tibi sordida rura atque humilis habitare casas et figere cervos haedorumque gregem viridi compellere hibisco! mecum una in silvis imitabere Pana canendo. Pan primum calamos cera coniungere pluris instituit, Pan curat ovis oviumque magistros; nec te paeniteat calamo trivisse labellum. haec eadem ut sciret, quid non faciebat Amyntas? est mihi disparibus septem compacta cicutis fistula, Damoetas dono mihi quam dedit olim et dixit moriens: 'te nunc habet ista secundum'; dixit Damoetas, invidit stultus Amyntas. praeterea duo—nec tuta mihi valle reperti— capreoli sparsis etiam nunc pellibus albo, bina die siccant ovis ubera; quos tibi servo. iam pridem a me illos abducere Thestylis orat; et faciet, quoniam sordent tibi munera nostra. Huc ades, o formose puer, tibi lilia plenis ecce ferunt Nymphae calathis; tibi candida Nais, pallentis violas et summa papavera carpens, narcissum et florem iungit bene olentis anethi; tum casia atque aliis intexens suavibus herbis mollia luteola pingit vaccinia caltha. ipse ego cana legam tenera lanugine mala castaneasque nuces, mea quas Amaryllis amabat; addam cerea pruna—honos erit huic quoque pomo— et vos, o lauri, carpam et te, proxime myrte, sic positae quoniam suavis miscetis odores. Rusticus es, Corydon; nec munera curat Alexis nec, si muneribus certes, concedat Iollas. heu heu, quid volui misero mihi? floribus Austrum perditus et liquidis inmissi fontibus apros. Quem fugis, a, demens? habitarunt di quoque silvas Dardaniusque Paris. Pallas quas condidit arces ipsa colat; nobis placeant ante omnia silvae. torva leaena lupum sequitur, lupus ipse capellam, florentem cytisum sequitur lasciva capella, te Corydon, o Alexi; trahit sua quemque voluptas. Aspice, aratra iugo referunt suspensa iuvenci et sol crescentis decedens duplicat umbras. me tamen urit amor; quis enim modus adsit amori? a, Corydon, Corydon, quae te dementia cepit! semiputata tibi frondosa vitis in ulmo. quin tu aliquid saltem potius, quorum indiget usus, viminibus mollique paras detexere iunco? invenies alium, si te hic fastidit, Alexin.'

Menalcas Dic mihi, Damoeta, cuium pecus? An Meliboei? Damoetas Non, verum Aegonos; nuper mihi tradidit Aegon. Menalcas Infelix o semper, oves, pecus! ipse Neaeram dum fovet ac ne me sibi praeferat illa veretur, hic alienus ovis custos bis mulget in hora, et sucus pecori et lac subducitur agnis. Damoetas Parcius ista viris tamen obicienda memento. novimus et qui te transversa tuentibus hircis et quo—sed faciles Nymphae risere—sacello. Menalcas Tum, credo, cum me arbustum videre Miconos atque mala vitis incidere falce novellas. Damoetas Aut hic ad veteres fagos cum Daphnidos arcum fregisti et calamos, quae tu, perverse Menalca, et, cum vidisti puero donata, dolebas et, si non aliqua nocuisses, mortuus esses. Menalcas Quid domini faciant, audent cum talia fures? non ego te vidi Damonos, pessime, caprum excipere insidiis multum latrante Lycisca? et cum clamarem 'quo nunc se proripit ille? Tityre, coge pecus', tu post carecta latebas. Damoetas An mihi cantando victus non redderet ille, quem mea carminibus meruisset fistula caprum? si nescis, meus ille caper fuit; et mihi Damon ipse fatebatur sed reddere posse negabat. Menalcas Cantando tu illum? aut umquam tibi fistula cera iuncta fuit? non tu in triviis, indocte, solebas stridenti miserum stipula disperdere carmen? Damoetas Vis ergo inter nos quid possit uterque vicissim experiamur? ego hanc vitulam—ne forte recuses, bis venit ad mulctram, binos alit ubere fetus— depono; tu dic mecum quo pignore certes. Menalcas De grege non ausim quicquam deponere tecum. est mihi namque domi pater, est iniusta noverca, bisque die numerant ambo pecus, alter et haedos. verum, id quod multo tute ipse fatebere maius, insanire libet quoniam tibi, pocula ponam fagina, caelatum divini opus Alcimedontos, lenta quibus torno facili superaddita vitis diffusos hedera vestit pallente corymbos. in medio duo signa, Conon et—quis fuit alter, descripsit radio totum qui gentibus orbem, tempora quae messor, quae curvus arator haberet? necdum illis labra admovi, sed condita servo. Damoetas Et nobis idem Alcimedon duo pocula fecit et molli circum est ansas amplexus acantho Orpheaque in medio posuit silvasque sequentis; necdum illis labra admovi, sed condita servo. si ad vitulam spectas, nihil est quod pocula laudes. Menalcas Numquam hodie effugies; veniam quocumque vocaris. audiat haec tantum vel qui venit, ecce Palaemon. efficiam posthac ne quemquam voce lacessas. Damoetas Quin age, si quid habes; in me mora non erit ulla nec quemquam fugio. tantum, vicine Palaemon, sensibus haec imis—res est non parva—reponas. Palaemon Dicite, quandoquidem in molli consedimus herba. et nunc omnis ager, nunc omnis parturit arbos, nunc frondent silvae, nunc formosissimus annus. incipe, Damoeta; tu deinde sequere, Menalca. alternis dicetis; amant alterna Camenae. Damoetas Ab Iove principium Musae, Iovis omnia plena; ille colit terras, illi mea carmina curae. Menalcas Et me Phoebus amat; Phoebo sua semper apud me munera sunt, lauri et suave rubens hyacinthus. Damoetas Malo me Galatea petit, lasciva puella, et fugit ad salices et se cupit ante videri. Menalcas At mihi sese offert ultro meus ignis, Amyntas, notior ut iam sit canibus non Delia nostris. Damoetas Parta meae Veneri sunt munera; namque notavi ipse locum aeriae quo congessere palumbes. Menalcas Quod potui, puero silvestri ex arbore lecta aurea mala decem misi; cras altera mittam. Damoetas O quotiens et quae nobis Galatea locuta est! partem aliquam, venti, divom referatis ad auris. Menalcas Quid prodest quod me ipse animo non spernis, Amynta, si, dum tu sectaris apros, ego retia servo? Damoetas Phyllida mitte mihi; meus est natalis, Iolla, cum faciam vitula pro frugibus, ipse venito. Menalcas Phyllida amo ante alias; nam me discedere flevit et longum 'formose, vale, vale,' inquit, Iolla. Damoetas Triste lupus stabulis, maturis frugibus imbres, arboribus venti, nobis Amaryllidos irae. Menalcas Dulce satis umor, depulsis arbutus haedis, lenta salix feto pecori, mihi solus Amyntas. Damoetas Pollio amat nostram, quamvis est rustica, Musam; Pierides, vitulam lectori pascite vestro. Menalcas Pollio et ipse facit nova carmina; pascite taurum, iam cornu petat et pedibus qui spargat harenam. Damoetas Qui te, Pollio, amat veniat quo te quoque gaudet; mella fluant illi, ferat et rubus asper amomum. Menalcas Qui Bavium non odit, amet tua carmina, Mevi, atque idem iungat vulpes et mulgeat hircos. Damoetas Qui legitis flores et humi nascentia fraga, frigidus—o pueri, fugite hinc—latet anguis in herba. Menalcas Parcite, oves, nimium procedere; non bene ripae creditur; ipse aries etiam nunc vellera siccat. Damoetas Tityre, pascentis a flumine reice capellas; ipse, ubi tempus erit, omnis in fonte lavabo. Menalcas Cogite oves, pueri; si lac praeceperit aestus, ut nuper, frustra pressabimus ubera palmis. Damoetas Heu heu, quam pingui macer est mihi taurus in ervo! idem amor exitium pecori pecorisque magistro. Menalcas His certe—neque amor causa est—vix ossibus haerent; nescio quis teneros oculus mihi fascinat agnos. Damoetas Dic quibus in terris—et eris mihi magnus Apollo— tris pateat caeli spatium non amplius ulnas. Menalcas Dic quibus in terris inscripti nomina regum nascantur flores, et Phyllida solus habeto. Palaemon Non nostrum inter vos tantas componere lites: et vitula tu dignus et hic et quisquis amores aut metuet dulcis aut experietur amaros. claudite iam rivos, pueri; sat prata biberunt.

Sicelides Musae, paulo maiora canamus. non omnis arbusta iuvant humilesque myricae; si canimus silvas, silvae sint consule dignae. Ultima Cumaei venit iam carminis aetas; magnus ab integro saeclorum nascitur ordo. iam redit et Virgo, redeunt Saturnia regna, iam nova progenies caelo demittitur alto. tu modo nascenti puero, quo ferrea primum desinet ac toto surget gens aurea mundo, casta fave Lucina; tuus iam regnat Apollo. Teque adeo decus hoc aevi, te consule, inibit, Pollio, et incipient magni procedere menses; te duce, si qua manent sceleris vestigia nostri, inrita perpetua solvent formidine terras. ille deum vitam accipiet divisque videbit permixtos heroas et ipse videbitur illis pacatumque reget patriis virtutibus orbem. At tibi prima, puer, nullo munuscula cultu errantis hederas passim cum baccare tellus mixtaque ridenti colocasia fundet acantho. ipsae lacte domum referent distenta capellae ubera nec magnos metuent armenta leones; ipsa tibi blandos fundent cunabula flores. occidet et serpens et fallax herba veneni occidet; Assyrium vulgo nascetur amomum. At simul heroum laudes et facta parentis iam legere et quae sit poteris cognoscere virtus, molli paulatim flavescet campus arista incultisque rubens pendebit sentibus uva et durae quercus sudabunt roscida mella. Pauca tamen suberunt priscae vestigia fraudis, quae temptare Thetin ratibus, quae cingere muris oppida, quae iubeant telluri infindere sulcos. alter erit tum Tiphys et altera quae vehat Argo delectos heroas; erunt etiam altera bella atque iterum ad Troiam magnus mittetur Achilles. Hinc, ubi iam firmata virum te fecerit aetas, cedet et ipse mari vector nec nautica pinus mutabit merces; omnis feret omnia tellus. non rastros patietur humus, non vinea falcem, robustus quoque iam tauris iuga solvet arator; nec varios discet mentiri lana colores, ipse sed in pratis aries iam suave rubenti murice, iam croceo mutabit vellera luto, sponte sua sandyx pascentis vestiet agnos. 'Talia saecla' suis dixerunt 'currite' fusis concordes stabili fatorum numine Parcae. Adgredere o magnos—aderit iam tempus—honores, cara deum suboles, magnum Iovis incrementum. aspice convexo nutantem pondere mundum, terrasque tractusque maris caelumque profundum; aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo. O mihi tum longae maneat pars ultima vitae, spiritus et quantum sat erit tua dicere facta: non me carminibus vincat nec Thracius Orpheus nec Linus, huic mater quamvis atque huic pater adsit, Orphei Calliopea, Lino formosus Apollo. Pan etiam, Arcadia mecum si iudice certet, Pan etiam Arcadia dicat se iudice victum. Incipe, parve puer, risu cognoscere matrem; matri longa decem tulerunt fastidia menses. incipe, parve puer. qui non risere parenti, nec deus hunc mensa dea nec dignata cubili est.

[center][b]Bucolica quinta[/b][/center] Menalcas Cur non, Mopse, boni quoniam convenimus ambo tu calamos inflare levis, ego dicere versus, hic corylis mixtas inter consedimus ulmos? Mopsus Tu maior; tibi me est aequum parere, Menalca, sive sub incertas zephyris motantibus umbras, sive antro potius succedimus. aspice, ut antrum silvestris raris sparsit labrusca racemis. Menalcas Montibus in nostris solus tibi certat Amyntas. Mopsus Quid, si idem certet Phoebum superare canendo? Menalcas Incipe, Mopse, prior, si quos aut Phyllidis ignes aut Alconis habes laudes aut iurgia Codri. incipe; pascentis servabit Tityrus haedos. Mopsus Immo haec, in viridi nuper quae cortice fagi carmina descripsi et modulans alterna notavi, experiar. tu deinde iubeto certet Amyntas. Menalcas Lenta salix quantum pallenti cedit olivae, puniceis humilis quantum saliunca rosetis, iudicio nostro tantum tibi cedit Amyntas. sed tu desine plura, puer; successimus antro. Mopsus Exstinctum nymphae crudeli funere Daphnim flebant - vos coryli testes et flumina nymphis -, cum complexa sui corpus miserabile nati atque deos atque astra vocat crudelia mater. non ulli pastos illis egere diebus frigida, Daphni, boves ad flumina; nulla neque amnem libavit quadrupes, nec graminis attigit herbam. Daphni, tuum Poenos etiam ingemuisse leones interitum montesque feri silvaeque loquuntur. Daphnis et Armenias curru subiungere tigris instituit; Daphnis thiasos inducere Bacchi, et foliis lentas intexere mollibus hastas. vitis ut arboribus decori est, ut vitibus uvae, ut gregibus tauri, segetes ut pinguibus arvis: tu decus omne tuis. postquam te fata tulerunt, ipsa Pales agros atque ipse reliquit Apollo. grandia saepe quibus mandavimus hordea sulcis, infelix lolium et steriles nascuntur avenae; pro molli viola, pro purpurea narcisso carduus et spinis surgit paliurus acutis. spargite humum foliis, inducite fontibus umbras, pastores, mandat fieri sibi talia Daphnis, et tumulum facite, et tumulo super addite carmen: «Daphnis ego in silvis, hinc usque ad sidera notus, formosi pecoris custos, formosior ipse». Menalcas Tale tuum carmen nobis, divine poeta, quale sopor fessis in gramine, quale per aestum dulcis aquae saliente sitim restinguere rivo. nec calamis solum aequiperas, sed voce magistrum. fortunate puer, tu nunc eris alter ab illo. nos tamen haec quocumque modo tibi nostra vicissim dicemus, Daphnimque tuum tollemus ad astra; Daphnim ad astra feremus: amavit nos quoque Daphnis. Mopsus An quicquam nobis tali sit munere maius? et puer ipse fuit cantari dignus, et ista iam pridem Stimichon laudavit carmina nobis. Menalcas Candidus insuetum miratur limen Olympi sub pedibus videt nubes et sidera Daphnis. ergo alacris silvas et cetera rura voluptas Panaque pastoresque tenet Dryadasque puellas. nec lupus insidias pecori nec retia cervis ulla dolum meditantur: amat bonus otia Daphnis. ipsi laetitia voces ad sidera iactant intonsi montes; ipsae iam carmina rupes, ipsa sonant arbusta: «deus, deus ille, Menalca!» sis bonus o felixque tuis! en quattuor aras: ecce duas tibi, Daphni, duas altaria Phoebo. pocula bina novo spumantia lacte quotannis, craterasque duo statuam tibi pinguis olivi, et multo in primis hilarans convivia Baccho, ante focum, si frigus erit, si messis, in umbra vina novum fundam calathis Ariusia nectar. cantabunt mihi Damoetas et Lyctius Aegon; saltantis Satyros imitabitur Alphesiboeus. haec tibi semper erunt et cum sollemnia vota reddemus nymphis, et cum lustrabimus agros. dum iuga montis aper, fluvios dum piscis amabit, dumque thymo pascentur apes, dum rore cicadae, semper honos nomenque tuum laudesque manebunt. ut Baccho Cererique, tibi sic vota quotannis agricolae facient; damnabis tu quoque votis. Mopsus Quae tibi, quae tali reddam pro carmine dona? nam neque me tantum venientes sibilus austri nec percussa iuvant fluctu tam litora, nec quae saxosas inter decurrunt flumina vallis. Menalcas Hac te nos fragili donabimus ante cicuta. haec nos «formosum Corydon ardebat Alexim», haec eadem docuit «cuium pecus? an Meliboei?» Mopsus At tu sume pedum, quod, me cum saepe rogaret, non tulit Antigenes, et erat tum dignus amari, formosum paribus nodis atque aere, Menalca.

Prima Syracosio dignata est ludere versu nostra, neque erubuit silvas habitare, Thalia. Cum canerem reges et proelia, Cynthius aurem vellit, et admonuit: "Pastorem, Tityre, pinguis pascere oportet ovis, deductum dicere carmen." Nunc ego (namque super tibi erunt, qui dicere laudes, Vare, tuas cupiant, et tristia condere bella) agrestem tenui meditabor harundine musam. Non iniussa cano. Si quis tamen haec quoque, si quis captus amore leget, te nostrae, Vare, myricae, te nemus omne canet; nec Phoebo gratior ulla est quam sibi quae Vari praescripsit pagina nomen. Pergite, Pierides. Chromis et Mnasylus in antro Silenum pueri somno videre iacentem, inflatum hesterno venas, ut semper, Iaccho; serta procul tantum capiti delapsa iacebant, et gravis attrita pendebat cantharus ansa. Adgressi (nam saepe senex spe carminis ambo luserat) iniciunt ipsis ex vincula sertis. Addit se sociam timidisque supervenit Aegle. Aegle, Naiadum pulcherrima, iamque videnti sanguineis frontem moris et tempora pingit. Ille dolum ridens: "Quo vincula nectitis?" inquit. "Solvite me, pueri; satis est potuisse videri. Carmina quae voltis cognoscite; carmina vobis, huic aliud mercedis erit." Simul incipit ipse. Tum vero in numerum Faunosque ferasque videres ludere, tum rigidas motare cacumina quercus. Nec tantum Phoebo gaudet Parnasia rupes, nec tantum Rhodope miratur et Ismarus Orphea. Namque canebat uti magnum per inane coacta semina terrarumque animaeque marisque fuissent et liquidi simul ignis; ut his exordia primis omnia, et ipse tener mundi concreverit orbis; tum durare solum et discludere Nerea ponto coeperit, et rerum paulatim sumere formas; iamque novom terrae stupeant lucescere solem, altius atque cadant submotis nubibus imbres, incipiant silvae cum primum surgere, cumque rara per ignaros errent animalia montis. Hinc lapides Pyrrhae iactos, Saturnia regna, Caucasiasque refert volucris, furtumque Promethei. His adiungit Hylan nautae quo fonte relictum clamassent, ut litus Hyla, Hyla, omne sonaret; et fortunatam, si numquam armenta fuissent, Pasiphaen nivei solatur amore iuvenci. A! virgo infelix, quae te dementia cepit! Proetides implerunt falsis mugitibus agros; at non tam turpis pecudum tamen ulla secuta concubitus, quamuis collo timuisset aratrum, et saepe in levi quaesisset cornua fronte. A! virgo infelix, tu nunc in montibus erras: ille, latus niveum molli fultus hyacintho, ilice sub nigra pallentis ruminat herbas, aut aliquam in magno sequitur grege. "Claudite Nymphae, Dictaeae Nymphae, nemorum iam claudite saltus, si qua forte ferant oculis sese obvia nostris errabunda bovis vestigia: forsitan illum aut herba captum viridi aut armenta secutum perducant aliquae stabula ad Cortynia vaccae." Tum canit Hesperidum miratam mala puellam; tum Phaethontiadas musco circundat amarae corticis, atque solo proceras erigit alnos. Tum canit, errantem Permessi ad flumina Gallum Aonas in montis ut duxerit una sororum, utque viro Phoebi chorus adsurrexerit omnis; ut Linus haec illi divino carmine pastor, floribus atque apio crinis ornatus amaro, dixerit: "Hos tibi dant calamos, en accipe, Musae, Ascraeo quos ante seni; quibus ille solebat cantando rigidas deducere montibus ornos. His tibi Grynei nemoris dicatur origo, ne quis sit lucus quo se plus iactet Apollo." Quid loquar aut Scyllam Nisi, quam fama secuta est candida succinctam latrantibus inguina monstris Dulichias vexasse rates, et gurgite in alto, a, timidos nautas canibus lacerasse marinis, aut ut mutatos Terei narraverit artus, quas illi Philomela dapes, quae dona pararit, quo cursu deserta petiverit, et quibus ante infelix sua tecta super volitaverit alis? Omnia, quae Phoebo quondam meditante beatus audiit Eurotas iussitque ediscere laurus, ille canit (pulsae referunt ad sidera valles), cogere donec ovis stabulis numerumque referre iussit et invito processit Vesper Olympo.