Traduzione dal Latino all'Italiano di Elegie, Properzio

Non ego nunc tristis vereor, mea Cynthia, Manes, nec moror extremo debita fata rogo; sed ne forte tuo careat mihi funus amore, hic timor est ipsis durior exsequiis. non adeo leviter nostris puer haesit ocellis, ut meus oblito pulvis amore vacet. illic Phylacides iucundae coniugis heros non potuit caecis immemor esse locis, sed cupidus falsis attingere gaudia palmis Thessalis antiquam venerat umbra domum. illic quidquid ero, semper tua dicar imago: traicit et fati litora magnus amor. illic formosae veniant chorus heroinae, quas dedit Argivis Dardana praeda viris: quarum nulla tua fuerit mihi, Cynthia, forma gratior et (Tellus hoc ita iusta sinat) quamvis te longae remorentur fata senectae, cara tamen lacrimis ossa futura meis. quae tu viva mea possis sentire favilla! tum mihi non ullo mors sit amara loco. quam vereor, ne te contempto, Cynthia, busto abstrahat a nostro pulvere iniquus Amor, cogat et invitam lacrimas siccare cadentis! flectitur assiduis certa puella minis. quare, dum licet, inter nos laetemur amantes: non satis est ullo tempore longus amor.

Non ego nunc Hadriae vereor mare noscere tecum, Tulle, neque Aegaeo ducere vela salo, cum quo Rhipaeos possim conscendere montes ulteriusque domos vadere Memnonias; sed me complexae remorantur verba puellae, mutatoque graves saepe colore preces. illa mihi totis argutat noctibus ignes, et queritur nullos esse relicta deos; illa meam mihi iam se denegat, illa minatur quae solet ingrato tristis amica viro. his ego non horam possum durare querelis: ah pereat, si quis lentus amare potest! an mihi sit tanti doctas cognoscere Athenas atque Asiae veteres cernere divitias, ut mihi deducta faciat convicia puppi Cynthia et insanis ora notet manibus, osculaque opposito dicat sibi debita vento, et nihil infido durius esse viro? tu patrui meritas conare anteire secures, et vetera oblitis iura refer sociis. nam tua non aetas umquam cessavit amori, semper at armatae cura fuit patriae; et tibi non umquam nostros puer iste labores afferat et lacrimis omnia nota meis! me sine, quem semper voluit fortuna iacere, huic animam extremam reddere nequitiae. multi longinquo periere in amore libenter, in quorum numero me quoque terra tegat. non ego sum laudi, non natus idoneus armis: hanc me militiam fata subire volunt. at tu, seu mollis qua tendit Ionia, seu qua Lydia Pactoli tingit arata liquor, seu pedibus terras seu pontum remige carpes, ibis et accepti pars eris imperii: tum tibi si qua mei veniet non immemor hora, vivere me duro sidere certus eris.

Ecquid te mediis cessantem, Cynthia, Baiis, qua iacet Herculeis semita litoribus, et modo Thesproti mirantem subdita regno proxima Misenis aequora nobilibus, nostri cura subit memores adducere noctes? ecquis in extremo restat amore locus? an te nescio quis simulatis ignibus hostis sustulit e nostris, Cynthia, carminibus, ut solet amoto labi custode puella, perfida communis nec meminisse deos? atque utinam mage te remis confisa minutis parvula Lucrina cumba moretur aqua, aut teneat clausam tenui Teuthrantis in unda alternae facilis cedere lympha manu, quam vacet alterius blandos audire susurros molliter in tacito litore compositam! non quia perspecta non es mihi cognita fama, sed quod in hac omnis parte timetur amor. ignosces igitur, si quid tibi triste libelli attulerint nostri: culpa timoris erit. ah mihi non maior carae custodia matris aut sine te vitae cura sit ulla meae! tu mihi sola domus, tu, Cynthia, sola parentes, omnia tu nostrae tempora laetitiae. seu tristis veniam seu contra laetus amicis, quicquid ero, dicam 'Cynthia causa fuit.' tu modo quam primum corruptas desere Baias: multis ista dabunt litora discidium, litora quae fuerunt castis inimica puellis: ah pereant Baiae, crimen amoris, aquae!

Dum tibi Cadmeae dicuntur, Pontice, Thebae armaque fraternae tristia militiae, atque, ita sim felix, primo contendis Homero (sint modo fata tuis mollia carminibus), nos, ut consuemus, nostros agitamus amores, atque aliquid duram quaerimus in dominam; nec tantum ingenio quantum servire dolori cogor et aetatis tempora dura queri. hic mihi conteritur vitae modus, haec mea famast, hinc cupio nomen carminis ire mei. me laudent doctae solum placuisse puellae, Pontice, et iniustas saepe tulisse minas; me legat assidue post haec neglectus amator, et prosint illi cognita nostra mala. te quoque si certo puer hic concusserit arcu— quo nollem nostros me violasse deos!— longe castra tibi, longe miser agmina septem flebis in aeterno surda iacere situ; et frustra cupies mollem componere versum, nec tibi subiciet carmina serus Amor. tum me non humilem mirabere saepe poetam, tunc ego Romanis praeferar ingeniis. [nec poterunt iuvenes nostro reticere sepulcro 'ardoris nostri magne poeta iaces.'] tu cave nostra tuo contemnas carmina fastu: saepe venit magno faenore tardus Amor.

Cynthia prima suis miserum me cepit ocellis, contactum nullis ante cupidinibus. tum mihi constantis deiecit lumina fastus et caput impositis pressit Amor pedibus, donec me docuit castas odisse puellas improbus, et nullo vivere consilio. ei mihi, iam toto furor hic non deficit anno, cum tamen adversos cogor habere deos. Milanion nullos fugiendo, Tulle, labores saevitiam durae contudit Iasidos. nam modo Partheniis amens errabat in antris, rursus in hirsutas ibat et ille feras; ille etiam Hylaei percussus vulnere rami saucius Arcadiis rupibus ingemuit. ergo velocem potuit domuisse puellam: tantum in amore fides et benefacta valent. in me tardus Amor non ullas cogitat artes, nec meminit notas, ut prius, ire vias. at vos, deductae quibus est pellacia lunae et labor in magicis sacra piare focis, en agedum dominae mentem convertite nostrae, et facite illa meo palleat ore magis! tunc ego crediderim Manes et sidera vobis posse Cytinaeis ducere carminibus. aut vos, qui sero lapsum revocatis, amici, quaerite non sani pectoris auxilia. fortiter et ferrum saevos patiemur et ignes, sit modo libertas quae velit ira loqui. ferte per extremas gentes et ferte per undas, qua non ulla meum femina norit iter. vos remanete, quibus facili deus annuit aure, sitis et in tuto semper amore pares. nam me nostra Venus noctes exercet amaras, et nullo vacuus tempore defit Amor. hoc, moneo, vitate malum: sua quemque moretur cura, neque assueto mutet amore torum. quod si quis monitis tardas adverterit aures, heu referet quanto verba dolore mea!

Cynthia prima suis miserum me cepit ocellis, contactum nullis ante cupidinibus. tum mihi constantis deiecit lumina fastus et caput impositis pressit Amor pedibus, donec me docuit castas odisse puellas 5 improbus, et nullo vivere consilio. ei mihi, iam toto furor hic non deficit anno, cum tamen adversos cogor habere deos. Milanion nullos fugiendo, Tulle, labores saevitiam durae contudit Iasidos. 10 nam modo Partheniis amens errabat in antris, rursus in hirsutas ibat et ille feras; ille etiam Hylaei percussus vulnere rami saucius Arcadiis rupibus ingemuit. ergo velocem potuit domuisse puellam: 15 tantum in amore fides et benefacta valent. in me tardus Amor non ullas cogitat artes, nec meminit notas, ut prius, ire vias. at vos, deductae quibus est pellacia lunae et labor in magicis sacra piare focis, 20 en agedum dominae mentem convertite nostrae, et facite illa meo palleat ore magis! tunc ego crediderim Manes et sidera vobis posse Cytinaeis ducere carminibus. aut vos, qui sero lapsum revocatis, amici, 25 quaerite non sani pectoris auxilia. fortiter et ferrum saevos patiemur et ignes, sit modo libertas quae velit ira loqui. ferte per extremas gentes et ferte per undas, qua non ulla meum femina norit iter. 30 vos remanete, quibus facili deus annuit aure, sitis et in tuto semper amore pares. nam me nostra Venus noctes exercet amaras, et nullo vacuus tempore defit Amor. hoc, moneo, vitate malum: sua quemque moretur 35 cura, neque assueto mutet amore torum. quod si quis monitis tardas adverterit aures, heu referet quanto verba dolore mea!

Falsast ista tuae, mulier, fiducia formae, olim oculis nimium facta superba meis. noster amor talis tribuit tibi, Cynthia, laudes: versibus insignem te pudet esse meis. mixtam te varia laudavi saepe figura, ut, quod non esses, esse putaret amor; et color est totiens roseo collatus Eoo, cum tibi quaesitus candor in ore foret: quod mihi non patrii poterant avertere amici, eluere aut vasto Thessala saga mari, hoc ego--non ferro, non igne coactus, at ipsa naufragus Aegaea (vera fatebor) aqua. correptus saevo Veneris torrebar aeno; vinctus eram versas in mea terga manus. ecce coronatae portum tetigere carinae, traiectae Syrtes, ancora iacta mihist. nunc demum vasto fessi resipiscimus aestu, vulneraque ad sanum nunc coiere mea. Mens Bona, si qua dea's, tua me in sacraria dono! exciderunt surdo tot mea vota Iovi.

Risus eram positis inter convivia mensis, et de me poterat quilibet esse loquax. quinque tibi potui servire fideliter annos: ungue meam morso saepe querere fidem. nil moveor lacrimis: ista sum captus ab arte; semper ab insidiis, Cynthia, flere soles. flebo ego discedens, sed fletum iniuria vincit: tu bene conveniens non sinis ire iugum. limina iam nostris valeant lacrimantia verbis, nec tamen irata ianua fracta manu. at te celatis aetas gravis urgeat annis, et veniat formae ruga sinistra tuae! vellere tum cupias albos a stirpe capillos, iam speculo rugas increpitante tibi, exclusa inque vicem fastus patiare superbos, et quae fecisti facta queraris anus! has tibi fatalis cecinit mea pagina diras: eventum formae disce timere tuae!

Sunt aliquid Manes: letum non omnia finit, luridaque euictos effugit umbra rogos. Cynthia namque meo uisa est incumbere fulcro, murmur ad extremae nuper humata uiae, cum mihi somnus ab exsequiis penderet amoris, et quererer lecti frigida regna mei. eosdem habuit secum quibus est elata capillos, eosdem oculos; lateri uestis adusta fuit, et solitum digito beryllon adederat ignis, summaque Lethaeus triuerat ora liquor. spirantisque animos et uocem misit: at illi pollicibus fragiles increpuere manus: "perfide nec cuiquam melior sperande puellae, in te iam uires somnus habere potest? iamne tibi exciderant uigilacis furta Suburae et mea nocturnis trita fenestra dolis? per quam demisso quotiens tibi fune pependi, alterna ueniens in tua colla manu! saepe Venus triuio commissa est, pectore mixto fecerunt tepidas pallia nostra uias. foederis heu taciti, cuius fallacia uerba non audituri diripuere Noti. at mihi non oculos quisquam inclamauit euntis: unum impetrassem te reuocante diem: nec crepuit fissa me propter harundine custos, laesit et obiectum tegula curta caput. denique quis nostro curuum te funere uidit, atram quis lacrimis incaluisse togam? si piguit portas ultra procedere, at illuc iussisses lectum lentius ire meum. cur uentos non ipse rogis, ingrate, petisti? cur nardo flammae non oluere meae? hoc etiam graue erat, nulla mercede hyacinthos inicere et fracto busta piare cado. Lygdamus uratur ñ candescat lamina uernae - sensi ego, cum insidiis pallida uina bibi ñ at Nomas ñ arcanas tollat uersuta saliuas; dicet damnatas ignea testa manus. quae modo per uilis inspecta est publica noctes, haec nunc aurata cyclade signat humum; et grauiora rependit iniquis pensa quasillis, garrula de facie si qua locuta mea est; nostraque quod Petale tulit ad monumenta coronas, codicis immundi uincula sentit anus; caeditur et Lalage tortis suspensa capillis, per nomen quoniam est ausa rogare meum. te patiente meae conflauit imaginis aurum, ardente e nostro dotem habitura rogo. non tamen insector, quamuis mereare, Properti: longa mea in libris regna fuere tuis. iuro ego Fatorum nulli reuolubile carmen, tergeminusque canis sic mihi molle sonet, me seruasse fidem. si fallo, uipera nostris sibilet in tumulis et super ossa cubet. nam gemina est sedes turpem sortita per amnem, turbaque diuersa remigat omnis aqua. unda Clytaemestrae stuprum uehit altera, Cressae portat mentitae lignea monstra bouis. ecce coronato pars altera rapta phaselo, mulcet ubi Elysias aura beata rosas, qua numerosa fides, quaque aera rotunda Cybebes mitratisque sonant Lydia plectra choris. Andromedeque et Hypermestre sine fraude maritae narrant historiae tempora nota suae: haec sua maternis queritur liuere catenis bracchia nec meritas frigida saxa manus; narrat Hypermestre magnum ausas esse sorores, in scelus hoc animum non ualuisse suum. sic mortis lacrimis uitae sancimus amores: celo ego perfidiae crimina multa tuae. sed tibi nunc mandata damus, si forte moueris, si te non totum Chloridos herba tenet: nutrix in tremulis ne quid desideret annis Parthenie: potuit, nec tibi auara fuit. deliciaeque meae Latris, cui nomen ab usu est, ne speculum dominae porrigat illa nouae. et quoscumque meo fecisti nomine uersus, ure mihi: laudes desine habere meas. pelle hederam tumulo, mihi quae praegnante corymbo mollia contortis alligat ossa comis. ramosis Anio qua pomifer incubat aruis, et numquam Herculeo numine pallet ebur, hic carmen media dignum me scribe columna, sed breue, quod currens uector ab urbe legat: "hic Tiburtina iacet aurea Cynthia terra: accessit ripae laus, Aniene, tuae." nec tu sperne piis uenientia somnia portis: cum pia uenerunt somnia, pondus habent. nocte uagae ferimur, nox clausas liberat umbras, errat et abiecta Cerberus ipse sera. luce iubent leges Lethaea ad stagna reuerti: nos uehimur, uectum nauta recenset onus. nunc te possideant aliae: mox sola tenebo: mecum eris, et mixtis ossibus ossa teram." haec postquam querula mecum sub lite peregit, inter complexus excidit umbra meos.