Versione originale in latino
Pauper agricola in parva casa haud procul a divitis argentarii villa habitabat. Argentarius homo improbus divitiarumque cupidus, agricolae praediolum vi occupavit, ut fundum suum augeret. Agricola igitur, ut gellum suum recuperaret, iniustum vicinum in iudicium vocare non dubitavit. Sed argentarius centum nummos iudici donavit, ut eius benevolentiam captaret. Praterea curavit ut multos testes, pecunia subornatos, arcesseret ut in causa sibi magno auxilio essent. Agricolae autem ne unus quidem testis erat, quia omnes vicini potentiam superbi argentarii valde timebant. Miser igitur homo multis cum lacrimis iudicem orabat ne iniurias adversarii neglegeret et sua iura confirmaret. Iudex, gravis atque integer vir, nummos, quos ab argentario dono habuerat, ostendens: "Noli timere; - inquit - tibi petenti ius reddetur. Ipse adversarius tuus centum testes in iudicium dedit, qui causam tuam confirmant. Agellum igitur tuum servabis."
Traduzione all'italiano
Un misero contadino abitava in una piccola dimora non distante dalla villa di un ricco banchiere. Il banchiere, un uomo cattivo e bramoso di pecunie, occupò con prepotenza il suolo dell’agricoltore, per aumentare il suo territorio. Allora il contadino per riottenere il suo orto, non esitò a chiamare in tribunale il suo scorretto vicino. Però il banchiere diede cento monete al giudice per acquistare la sua benevolenza. In più si preoccupò di citare parecchi testimoni, corrotti dal denaro, perché gli fossero di enorme sostegno nella causa. Però il contadino non era il solo testimone, siccome tutti i confinanti avevano parecchia paura della forza del superbo banchiere. Quindi il misero uomo pregava con parecchie lacrime il giudice, perché non dimenticasse le scorrettezze del nemico e che confermasse il suo diritto. Il giudice, uomo morale e severo, mettendo in mostra le monete che aveva ottenuto in regalo dal banchiere, disse: “Non aver paura il diritto di avere ti è stato ridato. Lo stesso tuo nemico diede in giudizio cento testimoni, che accertarono la tua causa. Quindi manterrai il tuo orto.