Traduzione dal Latino all'Italiano di Appendix Perottina, Fedro

Canes effugere cum iam non possit fiber (Graeci loquaces quem dixerunt castorem et indiderunt bestiae nomen dei, illi qui iactant se verborum copia), abripere morsu fertur testiculos sibi, quia propter illos sentiat sese peti. Divina quod ratione fieri non negem; venator namque simul invenit remedium, omittit ipsum persequi et revocat canes. Hoc si praestare possent homines, ut suo vellent carere, tuti posthac viverent; haud quisquam insidias nudo faceret corpori.

Odiosa cornix super ovem consederat; quam dorso cum tulisset invita et diu, “Hoc” inquit “si dentato fecisses cani, poenas dedisses.” Illa contra pessima: “Despicio inermes, eadem cedo fortibus; scio quem lacessam, cui dolosa blandiar. ideo senectam mille in annos prorogo.

Papilio vespam prope volantem viderat: “O sortem iniquam! Dum vivebant corpora, quorum ex reliquiis animam nos accepimus, ego eloquens in pace, fortis proeliis, arte omni princeps inter aequalis fui; en cuncta levitas putris et volito cinis. Tu, qui fuisti mulus clitellarius, quemcumque visum est laedis infixo aculeo.” At vespa dignam memoria vocem edidit: “Non qui fuerimus, sed qui nunc simus, vide.”

Cum castitatem Iuno laudaret suam, iocunditatis causa non renuit Venus, nullamque ut affirmaret esse illi parem interrogasse sic gallinam dicitur: “Dic, sodes, quanto possis satiari cibo?” Respondit illa “Quidquid dederis, satis erit, sic ut concedas pedibus aliquid scalpere.” “Ne scalpas” inquit “satis est modius tritici? “Plane, immo nimium est, sed permitte scalpere.” “Ex toto ne quid scalpas, quid desideras?” Tum denique illa fassa est naturae malum: “Licet horreum mi pateat, ego scalpam tamen.” Risisse Iuno dicitur Veneris iocos, quia per gallinam denotavit feminas.

Cum venatorem celeri pede fugeret lepus et a bubulco visus veprem inreperet: “Per te oro superos perque spes omnes tuas, ne me indices, bubulce; nihil umquam mali huic agro feci.” Et rusticus: “Ne timueris; late securus.” Iamque venator sequens: “Quaeso, bubulce, numquid huc venit lepus?” “Venit, sed abiit hac ad laevam,” et dexteram demonstrat nutu partem. Venator citus non intellexit seque e conspectu abstulit. Tunc sic bubulcus: “Ecquid est gratum tibi, quod te celavi?” “Linguae prorsus non nego habere atque agere maximas me gratias; verum oculis ut priveris opto perfidis.

Mercurium hospitio mulieres olim duae inliberali et sordido receperant; quarum una in cunis parvum habebat filium, quaestus placebat alteri meretricius. Ergo ut referret gratiam officiis parem, abiturus et iam limen excedens ait: “Deum videtis; tribuam vobis protinus quod quaeque optarit.” Mater suppliciter rogat barbatum ut videat natum quam primum suum; moecha ut sequatur sese quidquid tetigerit. Volat Mercurius, intro redeunt mulieres. Barbatus infans, ecce, vagitus ciet. Id forte meretrix cum rideret validius, nares replevit umor ut fieri solet. Emungere igitur se volens prendit manu traxitque ad terram nasi longitudinem, et aliam ridens ipsa ridenda extitit.

Si quando in silvis urso desunt copiae, scopulosum ad litus currit et prendens petram pilosa crura sensim demittit vado; quorum inter villos haeserunt cancri simul, in terram adsiliens excutit praedam maris, escaque fruitur passim collecta vafer. Ergo etiam stultis acuit ingenium fames.

Cum servus nequam Socrati male diceret, uxorem domini qui corrupisset sui, idque ille sciret notum circumstantibus, “Places tibi” inquit “quia cui non debes places; sed non impune, quia cui debes non places.

Quanta sit inconstantia et libido mulierum. Per aliquot annos quaedam dilectum virum amisit et sarchphago corpus condidit; a quo revelli nullo cum posset modo et in sepulchro lugens vitam degeret, claram assecuta est famam castae coniugis. Interea fanum qui compilarant Iovis, cruci suffixi luerunt poenas numini. Horum reliquias ne quis posset tollere, custodes dantur milites cadaverum, monumentum iuxta, mulier quo se incluserat. Aliquando sitiens unus de custodibus aquam rogavit media nocte ancillulam, quae forte dominae tunc adsistebat suae dormitum eunti; namque lucubraverat et usque in serum vigilias perduxerat. Paulum reclusis foribus miles prospicit, videtque egregiam facie pulchra feminam. Correptus animus ilico succenditur uritque sensus impotentis cupiditas. Sollers acumen mille causas invenit, per quas videre posset viduam saepius. Cotidiana capta consuetudine paulatim facta est advenae submissior, mox artior revinxit animum copula. Hic dum consumit noctes custos diligens, desideratum est corpus ex una cruce. Turbatus miles factum exponit mulieri. At sancta mulier: "Non est quod timeas", ait, virique corpus tradit figendum cruci, ne subeat ille poenas neglegentiae. Sic turpitudo laudis obsedit locum.